In deze serie worden besluitvorming en vertegenwoordiging binnen rechtspersonen behandeld. Het kan vrij lastig zijn om deze twee rechtshandelingen te onderscheiden. De vuistregel is dat besluitvorming, in beginsel, intern werkt, terwijl vertegenwoordiging extern werkt. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij besluitvorming binnen rechtspersonen en de eventuele gevolgen van een gebrekkig besluit. In Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek (BW) zijn eigen regels te vinden voor besluitvorming en vertegenwoordiging die afwijken van de regels van Boek 3 BW. Deze regels hebben betrekking op rechtspersonen, zoals de besloten vennootschap (BV), de naamloze vennootschap (NV), de vereniging en de stichting. In het navolgende zal de BV als voorbeeld worden gebruikt. Waar nodig zal verwezen worden naar relevante wetsartikelen.
Besluitvorming
Een besluit is een rechtshandeling van de vennootschap. Besluiten worden genomen door een orgaan van de vennootschap. De bekendste organen zijn de algemene vergadering van aandeelhouders en het bestuur (art. 2:189a BW). Binnen de vennootschap zijn bevoegdheden tussen de verschillende organen verdeeld. In principe behoort alle bevoegdheid aan de algemene vergadering, tenzij die door de wet of de statuten aan een ander orgaan zijn toegekend (art. 2:217 BW).
Binnen de algemene vergadering wordt er gestemd over een besluit. In beginsel wordt een besluit genomen met een ‘gewone’ meerderheid (50% plus 1), tenzij een andere meerderheid is voorgeschreven. Zo kan in de statuten worden bepaald dat voor bepaalde besluiten (denk aan statutenwijziging) een twee derde meerderheid nodig is. Daarnaast kan worden bepaald dat voor besluitvorming in de algemene vergadering bijvoorbeeld 50% van het kapitaal aanwezig moet zijn.
Bestuurders zijn belast met het besturen van de vennootschap. Zij hebben de dagelijkse leiding en zijn bevoegd om de vennootschap te binden met besluiten. Zo kan het bestuur besluiten tot aankoop van goederen of diensten. Besluiten van het bestuur kunnen bij of krachtens de statuten worden onderworpen aan de goedkeuring van een ander orgaan van de vennootschap (art. 2:239 lid 3 BW).
Nietige en vernietigbare besluiten
Het is belangrijk dat besluiten rechtsgeldig tot stand komen. Indien er gebreken aan een besluit kleven kan het een nietig of vernietigbaar besluit zijn. Een besluit van een orgaan van een vennootschap is nietig indien het in strijd is met de wet of de statuten (art. 2:14 BW). Een besluit van een orgaan van een vennootschap is vernietigbaar wegens a) strijd met wettelijke of statutaire bepalingen die het tot stand komen van besluiten regelen, b) wegens strijd met de redelijkheid en billijkheid en c) wegens strijd met een reglement (art. 2:15 BW). Het verschil tussen een nietig en vernietigbaar besluit is dat een nietig besluit geacht wordt nooit te hebben bestaan, terwijl een vernietigbaar besluit geldig is totdat het door de rechter is vernietigd.
Voorbeelden
Hieronder worden een aantal voorbeelden gegeven van besluitvorming binnen een BV. In deze BV vormen A en B het bestuur. De aandelen zijn in handen van X, Y en Z voor respectievelijk 40%, 30% en 30%.
1e voorbeeld
De bestuurders A en B benoemen hun vriend C tot medebestuurder van de BV. Is het benoemingsbesluit geldig, nietig of vernietigbaar? Het benoemingsbesluit is nietig, omdat het besluit in strijd is met de wet (art. 2:14 BW). De wet stelt namelijk dat de benoeming van bestuurders aan de algemene vergadering toekomt (art. 2:242 BW). Om die reden is C nooit bestuurder van de BV geweest.
2e voorbeeld
In de statuten van de BV staat onder andere: ‘Een besluit van het bestuur van de vennootschap tot aan- of verkoop van onroerend goed behoeft voorafgaande goedkeuring van de algemene vergadering’. Nu besluit het bestuur van de BV tot aankoop van een pand, zonder voorafgaande goedkeuring van de algemene vergadering. Is het aankoopbesluit geldig, nietig of vernietigbaar? Het aankoopbesluit is nietig, omdat het in strijd is met de statuten (art. 2:14 BW).
3e voorbeeld
Stel dat er wél goedkeuring van de algemene vergadering was. Echter, één van de aandeelhouders, X, was niet aanwezig bij de algemene vergadering waarin het goedkeuringsbesluit is genomen. X was namelijk niet opgeroepen. Is het goedkeuringsbesluit geldig, nietig of vernietigbaar? Het goedkeuringsbesluit is een vernietigbaar besluit, omdat het in strijd is met bepalingen die het tot stand komen van besluiten regelen (art. 2:223 jo 2:15 sub a BW). Aandeelhouders dienen namelijk opgeroepen te worden voor de algemene vergadering. X dient de vernietiging van het besluit wel binnen een jaar bij de rechter te vorderen (art. 2:15 lid 5 BW).
Afronding
Het is dus belangrijk dat besluiten rechtsgeldig tot stand komen. Zo niet, dan kan het besluit nietig of vernietigbaar zijn. De vraag rijst wat de positie van de wederpartij is. Is de BV bij een nietig aankoopbesluit of vernietigbaar goedkeuringsbesluit (zoals in bovenstaande voorbeelden is weergeven) gehouden tot betaling aan de wederpartij? Deze vraag gaat over vertegenwoordiging en zal in de volgende bijdrage worden behandeld.